2010-2012 сылларга, күһүөрү биир күн «Бөртө сылгы собуота» хаһаайыстыба сайылыгар барардыы оҥостон Улахан Ааҥҥа тиийдибит. Хонтуораҕа тиийбиппит зоотехник Ульяна Степановна Семенова кэтэһэн олорор эбит. “Дириэктэр суох, саҥа хотону тутуохтаах дьону кытары кэпсэтэ сылдьар,” -диэн буолла. Оччолорго өрөспүүбүлүкэҕэ саҥа тииптээх хотону туттуу тэнийэн эрэр кэмэ этэ. Бөртөлөр хотон тутуутугар бастакылар истэригэр киирэн сүүрүү-көтүү буола сылдьаллара. Биһиги сарсыардааҥҥы ыамы баттаһа сайылыкка тиийиэхтээхпит. Нэһилиэктэн төттөрү улуус киинигэр барар суолунан айаннаан иһэн, хаҥас диэки туораатыбыт. От-мас күһүн кэлэн иһэрин биллэрэн онон-манан саһарбыттара көстөр. Ол да буоллар күн уота сайыны уһатан, сылаас күннэри өссө да бэлэхтээн хаалларыам диэбиттии сырылҕаччы тыган, чэмэлийэн аҕай турар. Биһиги өр өтөр буолбакка Уу Көхсө диэн сайылыкка тиийэ оҕустубут. Онтон салҕыы «Куоһаҕас» сайылыгар тиийиэхтээхпит. Мантан соччо ырааҕа суох эбит. Сотору соҕус буолан баран суолу икки өттүнэн силэлии үүммүт мастар арылла түһээттэрин кытта сайылык дьиэлэрэ кэчигирэһэн көһүннүлэр. Бэтэрээтэх титиик таһыгар ынах бөҕөтө тоҕуоруспут. Үүт ыама бүтэ илик эбит, Мотуор тыаһа биир кэм куугунаан олорор. Хаһаайка быһыытынан Ульяна Степановна инники түстэ. Ыанан тахсыбыт ынахтар быыстарынан титииккэ сыста турар учуотчут хоһугар киирдибит. Утары биир сырдык сирэйдээх ыанньыксыт ыаммыт үүтүнэн толору соҕус иһиттээх тахсан кэллэ. «Хайа, Валентина, кэлин үүккүт хайдаҕый?»- Ульяна Степановна ыйытта. «Кэминэн, били хотоммут төһөлөһөн эрэрий,»- Валентина үүтүн учуотчукка аҕалан туттарда. Ити курдук сайылык, нэһилиэк сонунун кэпсэтэ- кэпсэтэ титииккэ киирдилэр.
Дьэ бу Валентина Ильична Трофимова – сааһын тухары сүөһү салаатыгар үлэлээбит, хаһаайыстыба киэн туттар, ытыктыыр үтүө-мааны киһилэрэ.
Валентина Ильична 1976 сыллаахтан хаһан оскуоланы бүтэриэҕиттэн “Оскуола-Производство-Үрдүк үөрэх” диэн дэбииһинэн салайтаран “Булгунньахтаах” сопхуоһугар ыанньыксытынан үлэтин саҕалаабыта. Онтон ыла били этиллэринии «Төрөөбүт сопхуоһуттан», билиҥҥитэ «Туймаада» Агрохолдинг биир инники кирбиигэ сылдьар «Бөртө сылгы собуота» тэрилтэҕэ илиитин ыһыктыбакка бэриниилээхтик үлэлии сылдьар. Бу тухары Валентина Ильична бэйэтин эппиэтинэстээх, билиилээх, үрдүк квалификациялаах үлэһит быһыытынан көрдөрөн кэлэктиип, нэһилиэк дьонун-сэргэтин ытыктабылын ылар. Билигин учуотчусса быһыытынан үлэлиир. Ол иннинэ ыанньыксыттыы сылдьан үрдүк көрдөрүүлэри ситиһэрин бу да сыыппаралар туоһулууллар. Хас биирдии бэйэтэ көрөр фуражнай ынаҕыттан 3804 киилэ үүккэ тиийэ ыы сылдьыбыта. Ынахтарыттан 100 бырыһыаҥҥа тиийэ төрүөҕү ылары ситиспитэ. Кини оройуоннааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи массыынанан ыаһын куонкурустарыгар кыттан бириистээх миэстэлэргэ тиксэрэ. Билигин эдэр үлэһиттэргэ сүбэлээн-амалаан элбэх көмөнү оҥорор. 90-92 сылларга нэһилиэк дьахталларын сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн үлэлээн элбэх үлэни ыытан, кэлин да уопсастыбаннай хамсааһыннарга көхтөөхтүк кыттан нэһилиэк олоҕун сайдыытыгар кылаата кырата суох.
Валентина Ильична өр сыллаах үлэтэ сыаналанан Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, туйгуна үрдүк ааттар иҥэриллибиттэрэ. Элбэх министиэристибэ, оройуон, тэрилтэ, хаһаайыстыба грамоталарынан, махтал суруктарынан наҕараадаламмыта.
Дьэ итинник үтүөкэн аҕыйаҕа суох үлэһит дьон “Туймаада” Агрохолдинг хаһаайыстыбаларыгар бэриниилээхтик үлэлии сылдьар. Биһиги сайылыктан тэйэн, хонуу устун тыргылла сытар суолунан айаннаан хойуу мастар быыстарыгар киирэн сүтүөхпүтүгэр диэри сайылык оҕолоро эккирэтиһэн далбаатаһа хааллылар. Дьэ бу оҕолор улаатан ийэлэрин, эбээлэрин, аҕаларын, эһээлэрин туйахтарын хатаран тыа хаһаайыстыбатын бары үлэтигэр үлэлээн өссө үрдүк кирбиилэри ылыахтара турдаҕа.
***
ЛЮДИ, КОТОРЫМИ МЫ ГОРДИМСЯ. Наставник Валентина ТРОФИМОВА
Как-то раз, в годах 2010-2012, под осень, приехали мы в село Улахан-Аан Хангаласского улуса, в конезавод “Берте”. У порога нас радушно встретила зоотехник Ульяна СЕМЕНОВА. Директора на месте не оказалось, он был с работниками, которые должны строить новый коровник. И мы, вместе с Ульяной Степановной, поехали в сайылыки, чтобы ознакомиться с их работой.
В тот день мы должны были успеть в первый сайылык к утреннему надою. Проезжая по дороге, ведущей с наслега обратно в сторону райцентра, свернули налево.
Скоро мы приехали в местность “Уу Көхсө”, где располагался первый сайылык. Дальше должны были проехать в другую – “Куоһаҕас”, где тоже щедро раскинулся гостеприимный якутский сайылык.
Оказалось, что утренний надой еще идет, мы к нему успели: отовсюду был слышен дружный гул машинодоек.
"Ну как, Валентина, молоко хорошо идет?", - поприветствовав ее, спросила Ульяна Степановна. "Хорошо, конечно, а как же иначе! А как наш новый хотон, работа идет?", – бойко спросила в ответ Валентина, принесшая молоко учетчику.
Валентина Ильична пришла в отрасль в 1976 году, сразу после окончания школы. В те советские годы был девиз “Школа-Производство-Вуз”. Все было не так, как сегодня...
За свою жизнь Валентина Ильична Трофимова, благодаря своему трудолюбию, ответственности, знаниям и опыту, высокой квалификации, снискала заслуженные почет и уважение в своей отрасли.
Многие в предприятии до сих пор гадают, как она могла достигать таких рекордов? “Может быть, у нее для коров есть какие-то свои, особенные, слова?”, - думают люди.
В 1990-1992 годах возглавляла наслежный Женсовет, всегда принимает самое активное участие в общественной жизни села и Хангаласского улуса.
Ее труд также отмечен почетными грамотами и благодарственными письмами Министерства сельского хозяйства Якутии, администрации Хангаласского улуса, Агрохолдинга “Туймаада”.
...Дети сайылыка, радостно махая нам ладошками, еще долго бежали за нашей машиной, пока она совсем не исчезла из виду, скрывшись за густой листвой молчаливых деревьев.
Так пусть в их жизни, в их судьбах, где бы они ни учились, ни работали, где бы они ни жили, всегда встречаются такие люди, такие наставники, как Валентина Ильична Трофимова.
Прокопий ХАБАРОВ, литературный перевод Елены ТИХОНОВОЙ